Kalkense Meersen

Kalkense Meersen verkozen tot beste publieke ruimte

Naar een levend meersenlandschap

In de Cluster Kalkense Meersen vormen waterveiligheid en natuur een sterke tandem. De overstromingsgebieden voorkomen wateroverlast en lokken een bont gezelschap van vogels en vissen. Het Sigmagebied oogst in binnen- en buitenland veel lof met zijn pionierswerk op het vlak van ‘working with nature’. Afgelopen zomer werd de zone rond Oude Schelde en Kalkenvaart met de Roerdompbrug in Wichelen en Laarne nog verkozen tot winnaar van de Prijs Publieke Ruimte 2022.

De jury noemt het een voorbeeld voor heel Vlaanderen als het aankomt op de invulling van een groter openruimtegebied. “Landbouwgrond is omgevormd naar een levend meersenlandschap. Het gebied is helemaal gewapend tegen klimaatverandering. Het sluipverkeer heeft plaats gemaakt voor voetgangers en fietsers. Het is een ijkpunt in Vlaanderen als openruimtegebied”, aldus de jury. Nieuw aangelegde paden zoals de Kalkenvaartweg en de Roerdompbrug zorgen voor extra recreatieve routes in dit natuurgebied.

Kalkenvaart gebaggerd

Een belangrijk deel van de werken in Kalkense Meersen is intussen achter de rug: de aanleg van natte natuur op verschillende locaties, het wegwerken van vismigratieknelpunten en het herstel van de waterkwaliteit. Na het heropenen van de Oude Schelde en het aanleggen van natuurvriendelijke oevers aan de Kalkenvaart, baggerden we in samenwerking met de Vlaamse Milieumaatschappij de Kalkenvaart. De laatste keer dat dit gebeurde, was rond 1970. Over een lengte van 2 kilometer haalden we het vervuilde slib eruit en pompten we het in lagunes om te drogen. Als gevolg is het watervolume in de Kalkenvaart nu meer dan dubbel zo groot, waardoor het zelfzuiverend vermogen toeneemt én het leefgebied voor vissen sterk vergroot is. De laguneringsvelden vormen tijdelijk een sterke aantrekkingspool voor steltlopers en andere watervogels – met het bezoek van een vlucht zwarte ibissen als hoogtepunt!

In het noordoostelijk deel van de Kalkense Meersen hebben we meerdere voormalige weekendhuisjes met visvijvers opgeruimd en omgevormd tot een grote vijver met natuurlijke oevers en moeraszone. De roerdomp en andere watervogels zullen zich hier helemaal thuis voelen. In het kader van de Blue Deal worden verdere plannen gemaakt om de zone Scherenmeersen (oostelijke rand) verder op te stuwen en om te vormen naar een rietmoeras.

Flankerend beleid landbouw

Landbouwers kunnen een sleutelrol spelen bij de instandhouding van planten- en diersoorten in landbouwgebieden. Dat is niet alleen goed voor de biodiversiteit, maar levert landbouwers ook een extra hoeveelheid hooi op. Het Sigmaplan schakelt ook na de realisatie landbouwers in om natuurgebieden te beheren. In dat kader zijn er de afgelopen jaren inspanningen geleverd om de beheerblokken aan te passen: minder versnippering door onder andere meerdere kleine beheerblokken samen te voegen tot een groter geheel. Dat maakt het zowel praktisch als financieel interessanter voor de landbouwer – minder kilometers rijden betekent tijdwinst en natuurwinst door minder CO2-uitstoot.

Vlindervriendelijk maaien

Op de overloopdijken van de Kalkense Meersen doen we aan vlindervriendelijk maaien door bepaalde grasstroken bewust over te slaan. We verdelen elke kilometer begroeide dijk in drie gelijke blokken, waarvan bij elke maaibeurt een ander blok niet gemaaid wordt. Vlinders houden van opgeschoten grasbermen, waar ze beschutting vinden, nectar zoeken, waardplanten vinden om hun eitjes te leggen of overwinteren. Zijn al gespot naast de gewone vlinders: het zeldzame hooibeestje, het kaasjeskruiddikkopje en de kleine parelmoervlinder.

Internationale Scheldecommissie op bezoek

De Kalkense Meersen zijn een volwaardig wetland. Het natuurgebied kan daardoor langer water vasthouden, waardoor het meer tijd krijgt om te infiltreren in de grond. Een klimaatbuffer bij uitstek dus. In de zomer van 2022 bezocht de Internationale Scheldecommissie (ISC), die intergouvernementeel streeft naar een duurzaam beheer van het Scheldedistrict, de Kalkense Meersen. De beleidsmakers konden ontdekken welke voordelen de natuur met zich meebrengt op het vlak van veiligheid, biodiversiteit en recreatie.

Sigmaprojecten in de kijker