Demervallei

De Demer kronkelt weer als vanouds

Met het Sigmaplan voeren we in de Demervallei verschillende werken uit om droogte en overstromingen aan te pakken: het verlagen van de dijk zodat bij hoog water de Demer kan overlopen naar de Kloosterbeemden, het aansluiten van meanders en het stroomopwaarts geraken van de Demer via drempels in de rivier. Tegelijk herstellen we het ecosysteem en het historische landschap met natte graslanden.

De voorbije eeuwen knipte de mens meanders van de Demer om een vlottere scheepvaart te verzekeren. Tussen 2019 en 2022 stelden we al meerdere meanders terug in gebruik. Afwaarts Zichem, in het gebied Kloosterbeemden, sluiten we nog drie meanders aan op de Demer. Door de rivier weer te laten kronkelen, kunnen we in natte periodes het teveel aan water bergen, hoge waterpeilen opvangen en overstromingen vermijden. In droge periodes voert de rivier het water trager af, wat verdroging van de vallei tegengaat.

Natuurgebaseerde sanering

Sinds 2017 lopen er saneringswerken in de Winterbeek, een zijrivier van de Demer, die sterk vervuild raakte door industriële lozingen. Deze historische verontreiniging verspreidde zich naar het aangrenzende natuurgebied Kloosterbeemden. Omdat grootschalige afgraving hier geen optie is, gebeurt de sanering via een natuurgebaseerde aanpak.

Door de Kloosterbeemden te vernatten, vermindert de mobiliteit en biologische beschikbaarheid van vervuilende stoffen. Zo kan de verontreiniging zich niet meer verspreiden en wordt ze minder opgenomen door organismen. Deze vernatting laat Kloosterbeemden weer een volwaardig deel van de vallei worden met rietmoeras, natte graslanden en valleibos.

Vistrap, een waterbouwkundige oplossing

Op de Demer, nabij ’s Hertogenmolens in Aarschot, opende midden 2022 een vistrap: een waterbouwkundige oplossing die het verval vermindert door het op te delen in passeerbare trappen. Zo kunnen vissen en waterdieren opnieuw stroomopwaarts geraken – belangrijk voor de verspreiding van vissoorten in de regio. De blankvoorn, winde, kopvoorn, paling en riviergrondel zullen graag gebruikmaken van deze trap. Op termijn volgen hopelijk ook grotere vissen, zoals de rivierprik en zeeprik.

Anderzijds kreeg de vistrap een krabbenval, om de overlast van de Chinese wolhandkrab in Aarschot aan te pakken. Peddelsporters krijgen via de vistrap dan weer een nieuwe sportieve uitdaging aangereikt: tegen de stroming in varen met slalomkajak, een olympische sporttak die je maar moeilijk kon oefenen op onze waterwegen. De vistrap is niet de eerste in Vlaanderen, maar wel een van de grotere met een totale lengte van 140 meter over de volledige breedte van de tak van de Demer.

Foto: Blankvoorn

Aangesloten meanders geven riviernatuur zuurstof

De waterbom midden 2021 had ook voor het leven in de Demervallei nefaste gevolgen. De overstromingen leidden tot afstervende vegetatie en een tijdelijke zuurstofloze situatie, met massale vissterfte tot gevolg. Een jaar later had de Demer zich gelukkig al wat hersteld, met zelfs een licht verbeterd visbestand. Tot dit herstel hebben ook de aangetakte meanders bijgedragen. Zo noteerden onderzoekers, in het najaar 2022, een grote aanwezigheid van de jonge kopvoorn, samen met andere gelijkaardige vissoorten.

Sigmaprojecten in de kijker